เชื้อโรคในแต่ละประเภทจะพบในโพรงประสาทฟันได้ในแต่ระยะของการติดเชื้อ เริ่มตั้งแต่ฟันที่ปกติเมื่อมีการติดเชื้อเข้าโพรงประสาทฟันเช่นจากฟันผุ ปฏิกิริยาตอบสนองของ pulp เริ่มตั้งแต่การแพร่ของ bacteria metabolite เข้าสู่โพรงประสาทฟัน การอักเสบของ pulp มีทั้ง cellular response โดยระยะแรกจะมีการตอบสนอง จาก odontoblast และ dendritic cells จากนั้นมีการสะสมของ chronic inflammatory cell อื่นๆ เช่น lymphocyte macrophage และ plasma cell ในบริเวณ odontoblast และ subodontoblastic cell layer ของตำแหน่งที่มีฟันผุ ถ้าปล่อยให้ฟันผุดำเนินไปจนทะลุโพรงประสาทฟัน จะมีการสะสมของpolymorphonuclear leukocytes (PMN) เกิดเป็น liquefaction necrosis ได้ตรงตำแหน่งที่มีรอยทะลุ นอกจากนี้ยังพบ humoral immune response โดยพบ IgG IgM และ IgA บริเวณที่มีการติดเชื้อ ร่วมกับการมี neurogenic inflammation นั้นคือการหลั่งสาร neuropeptideได้แก่ substance P และ CGRP (calcitonin gene related peptide) จากปลายประสาท ทำให้เกิด vasodilation มีการหลั่ง inflammatory mediator การตอบสนองนี้มีผลทำาให้การอักเสบขยายเป็นวงกว้างจนในที่สุดเกิดการสลายตัว ของ pulp tissue และตายในที่สุด
การดำเนินของโรคจะนำ ไปสู่การหายหรือการตายของ pulp ขึ้นกับสมดุลของระบบภูมิคุ้มกันร่างกาย และ ความรุนแรงในการก่อเชื้อโรค (virulence factors) ของแบคทีเรียซึ่งได้แก่
- Bacteria capsules สามารถปกป้องตัวเองจากการ phagocytosis เป็น Virulence factor ที่สำคัญของ เชื้อ Bacteroides
- Fimbrie และ Extracellular vesicles ช่วยแบคทีเรีย แทรกซึมและยึดเกาะกับhost tissue ได้ดี
- Toxin ของแบคทีเรียคือ Lipopolysaccharides (LPS)กระตุ้นให้เกิดการอักเสบ การสร้างcytokine และเหนี่ยวนำาให้เกิดการละลายของกระดูก
- Enzyme เช่น collagenase หรือ protease ทำาให้เกิดการสลายของ Host connective tissue เชื้อโรคจะเข้าสู่ Host tissue ได้ดี
- Others เช่นPeptidoglycan, Peptides เหนี่ยวนำให้เกิด Inflammatory mediators
