ฟันที่ผ่านการรักษาคลองรากฟันมาแล้ว แต่กลับพบปัญหาตุ่มหนองไม่หาย หรือกลับมาเป็นซ้ำ หรือยังคงมี deep pocket อยู่มักทำ ให้ทันตแพทย์ปวดหัวในการวินิจฉัยและรักษาและมักทำให้นึกถึงสาเหตุที่เกิดจาก vertical root fractureขึ้นได้ แต่อย่างไรก็ตามรากฟันแตกไม่สามารถมองเห็นได้ง่ายอีกทั้งยังไม่มีอาการ อาการแสดง หรือลักษณะทางภาพถ่ายรังสีที่เฉพาะเจาะจง อาจมีลักษณะใกล้เคียงกับฟันที่รักษารากฟันมาล้มเหลว หรือฟันที่เป็นโรคปริทันต์ขั้นรุนแรง ทำให้การวินิจฉัยเป็นสิ่งที่ทำได้ค่อนข้างยาก แต่ทั้งนี้ทั้งนั้นจะมีลักษณะบางอย่างที่มักพบได้ใน VRF ซึ่งจะช่วยในการวินิจฉัยได้ เช่น
- Deep narrow pocket ซึ่งจะแตกต่างจากคนไข้โรค ปริทันต์ที่จะมี pocket หลายซี่และหลายตำแหน่ง
- Dual or multiple sinus tracts โดยเฉพาะตุ่มหนอง ที่เกิดขึ้นทั้งทางฝั่ง buccal และ lingual ของฟัน
- ลักษณะทางภาพถ่ายรังสี เช่น
- halo radiolucency (ภาพที่ 8 ก.)
- J-shaped appearance (ภาพที่ 8 ข.)
- Periodontal-lateral radiolucency ลักษณะเงาโปร่งรังสีทางด้านข้างของรากฟัน extend ลงมาจาก crestal bone แต่ไม่ลงไปถึงบริเวณปลายรากฟัน ซึ่งมักทำให้สับสนกับรอยโรคจากโรคปริทันต์ (ภาพที่ 8 ค.)
อย่างไรก็ตาม แม้จะพบลักษณะดังกล่าวในทางคลินิกแต่บางครั้งก็อาจไม่ใช่ VRF เสมอไป ซึ่งบางครั้งอาจจำเป็นต้องทำ exploratory flap เพื่อยืนยันรอยแตกอีกครั้ง
นอกจาก VRF จะพบได้บ่อยในฟันที่เคยผ่านการรักษาคลองรากฟันมาแล้ว ยังสามารถพบ VRF ในฟันที่ไม่เคยผ่านการรักษาคลองรากฟันได้เช่นกัน โดยมักพบในคนจีน และมีฟันสึกในช่องปากหลายซี่ ซึ่งอาจเกิดจากพฤติกรรมการรับประทานอาหารที่ชอบเคี้ยวของแข็งและเหนียว
ภาพที่ 9 กรณีผู้ป่วย ฟันซี่36 ปวดฟันและเคี้ยวเจ็บ จากภาพถ่ายรังสีแสดงคลองรากฟัน mesial ที่มีลักษณะกว้างขึ้นผิดปกติ (บริเวณลูกศรชี้) และเมื่อถอนฟันพบเป็น VRF ที่ mesial root
สรุป
การวินิจฉัยฟันร้าว ต้องอาศัยทั้ง subjective และobjective symptom การตรวจพื้นฐาน การสังเกตลักษณะภายในช่องปาก การทดสอบต่างๆ ตลอดจนประวัติผู้ป่วยซึ่งได้จากการซักถาม การอ่านแฟ้มประวัติ การหา cause of pulp injury โดยเฉพาะอย่างยิ่งกับสาเหตุที่มาจาก parafunctional
habits ซึ่งอาจถูกละเลยจากการรักษาที่ผ่านมา
การให้การรักษาฟันร้าวและการป้องกัน จะนำไปสู่ความสำเร็จของการรักษา นอกจากนี้การพยากรณ์โรคของฟันร้าวยังไม่ตรงไปตรงมาเหมือนฟันทั่วไป ทันตแพทย์จึงควรอธิบายถึงสภาวะของฟัน ขั้นตอนการรักษา ค่าใช้จ่าย โอกาสประสบ ความสำเร็จ และทางเลือกอื่นๆ ให้ผู้ป่วยรับทราบและตัดสินใจ
ก่อนที่จะเริ่มการรักษา
